AZADİSTAN (ERKİN YURD) -XİYABANİ

Tuesday, September 14, 2004

قيام قالديرميشدي شانلي توركجه ميز-اَييلميردي تئهران'ا قهرمان تبريز



قيام قالديرميشدي شانلي توركجه ميز
اَييلميردي تئهران'ا قهرمان تبريز


شئيخ محممد خيياباني


Eldar@Duzgun.net


هر گون خيياباني نوطق سؤيله يير ،
آرزوسون، آمالين هئي بيان ائدير .
توركجه دانيشيردي فصاحت ايله ،
وارلي توركجه ميزده بلاغت ايله .
دينله يه نلر بوتون حئيران اولوردو ،
عجم حناسينين رنگي سولوردو.
گؤزه ل دانيشيردي توركجه ميزي او ،
اوجاباش ائديردي هر گون بيزي او .
قييام قالديرميشدي شانلي توركجه ميز ،
اَييلميردي تئهران'ا قهرمان تبريز .

ح.دوزگون


شئيخ محممد خيياباني مشروطه دؤورونون بؤيوك يازيچيلاريندان، دانيشانلاريندان و عاليملريندن ايدي. او مملكتيميزين آزادليق و ايستيقلالي اوچون چوخلو فداكارليقلار ائتميشدير، بو بؤيوك كيشي آذربايجان'ين و ايران'ين ايفتيخارلاريندان ساييلير . خييابانى'نين قوووه لي يازيلاري و تاثيرلي دانيشيقلاري اولموشدور. اونون دانيشيقلاريندان آزادليق روحو، شجاعت و ميللي غورور حيسسي ائشيده نلرده يارانيردي. اونون عئلمي دانيشيقلاريندان سونرا، نظري ايرشاداتي عوموم خلق طرفيندن قارشيلانيردي. بو موباريزين شهادتينين ايل دؤنومو موناسيبتي ايله اونون ياشاييشينا قيسسا بير باخيشدا، اونون تانيتديرماغينا چاليشاجاغيق .

محممد خيياباني، حاج عبدولحميد تاجير اوغلو، 1297 – نجي قمري ايلينده تبريز'ين ياخينليغينداكي خامنه قصبه سينده آنادان اولموش و 1338-نجي ايلين 29 ذي الحجه آييندا قييام حاديثه سينده تبريز شهرينده شهيد اولدو. محممد اوولجه آتاسينين تيجارتخاناسيندا ايقتيصادي تعليمات گؤرموش, سونرالار تبريز'ه گئتميش و ايكينجي تحصيليني تبريز'ده موكممل ديني، دونيوي تعليمات گؤرموش، فيقه و اوصول اوخوماقدان علاوه، رياضييات، طبيعي عولوم، اولدوز تانيما و باشقا عئلمي ساحه لرده مهارتلر قازانميشدير. شئيخ محممد خيياباني گنجليك زامانيندان سحرلر تبريز'ين جاميع مسجيدينده و آخشاملار ايسه خيياوان محلله سينده يئرله شه ن كريمخان مسجيدينده ايمامت ائده ردي. حاج آقا پئشناماز خامنه-اي، شئيخ محممد'ين قايين آتاسي رحمته گئتديكدن سونرا، خيياباني بو مسجيدين پئشنامازليغيني اؤز عؤهده سينه آلميشدير.

موختليف پئشه لرده چاليشان محممد خيياباني ، مشروطه اينقيلابي دؤورونده سيياسي حياتا آدديم قويموش، اينقيلابين فععال ايشتيراكچيلاريندان اولموش، محممد علي شاه تبريز شهه ريني موحاصيره ائتدييي زامان مرحوم خيياباني موجاهيدلر و آزاديخواهلارلا بير سنگرده ايستيبدادي قوووه لرله موباريزه لر آپارميشدير. او تبريز'ين خيياوان محلله سينده اوز وئره ن ووروشمالارين بيرينده گؤسته ردييي قهرمانليق و شوجاعتله خوصوصي فرقله ندي، او آذربايجان ايالتي انجومنينين فععال عوضولريندن ايدي و اينقيلابدان سونرا آذربايجان ايالتينين ميللي مجليسينين ايكينجي دؤوره سينده نوماينده سئچيلميشدير، آمما مجليس تعطيل اولاندان سونرا نئچه ايللر سورگون دوشموش، مشهد و سونرا قافقاز'ا ساري گئتمه يه چاره سيز قالميشدير.

1332- نجي قمري (1293شمسي) ايلينده تبريز'ه قاييتميش و تيجارتله مشغول اولان خيياباني گيزلي فعالييتلره باشلاميشدير، اونلارين ايشلري 1335 – نجي قمري (1296 شمسي) ايلينده آچيغا كئچدي و شئيخ محممد خيياباني باشچيليق ائتدييي آذربايجان ايالت كوميته سي تشكيل تاپدي و اونلارين ايشلرين تووسيعه وئرمكده سراب، اردبيل، زنگان و اورمو كوميته لري ده ياراندي. خيياباني'نين رهبرلييي ايله ‹تجدد› نشرييه سينين ياييلماسي باشلاندي. دؤرد ايل عرضينده 202 سايي چيخميش نشرييه نين ساييلارينين چوخوندا (م- خ)ايمضاسي ايله خييابانى'نين باش رئداكتورلوغو و يازيلاري ايله نشر ائديلميشدير، ‌فارس ديلينده نشر اولان بو قزئته تئهران و اؤلكه ميزين باشقا شهه رلرينه ده گؤنده ريليردي.

1335-1338نجي قمري (1299 – 1296 شمسي) ايللرده، خيياباني ايران'ين حاكيمييت داييره لري نين ضيدد-ى خلق فعالييتينه و امپئريياليست پرستليك سيياستينه، او سيرادان اينگيليستان دؤولتي ايله ايمضالاديقلاري 1919 –نجو ميلادي ( شمسي) سازيشينه قارشي چيخاراق، مشروطه اينقيلابي دؤورونده الده ائديلميش اساسي قانونون حياتا كئچيريلمه سي، تكميلله شديرمه سي اوغروندا ،آذربايجان'دا گئنيش حركاتا باشلاميش، بو موباريزه ني رهبرليك ائديب 1299-نجي شمسي ايلينده تبريز'ده قييام ائتميشدي. قييامين حياتا كئچيريلمه سي، نظري جهتدن خيياباني'نين ‹تجدد مسلكي› نه اساسلانيردي، ‹تجدد› يئنيليكچي مسلكي، امپئريياليزم آغاليغينا، شاه حاكيمييتينين ظولمونه قارشي قييام ائده ن، سيياسي آزادليقلار، حقيقي خلق حاكيمييتي و نهايتن آذربايجان ميللي حوقوقلاري اوغروندا موباريزه آپاران بير عقيده، سيياسي ـ نظري بير جريان ايدي. بو جريان، سيياسي موباريزه ده ساغ و سول اولمايان، خيياباني دفعه لرله تيكرار ائتدييي، ‹اورتا خط› گؤتوره ن بير خيردا جريان ايدي.

دوغما ديياري آذربايجان'لا ايفتيخار ائده ن، بو دييارين يوكسه لمه سي و بوردا ياشايان ميللتين يئتگينله شمه سينه چاليشان خيياباني، همين خلقه موراجيعتله دانيشيقلاريندا آذربايجانليلاري فععال و قطعي موباريزه يه سسله ييردي. بئله ليكله خييابانى'نين باشچيليغي ايله حياتا كئچيريلميش بو قييام، ايران'دا حؤكم سوره ن امپئريياليزم آغالارينا، شاهليق قورولوشونا قارشي و آذربايجانليلار و بوتون ايرانليلارين ميللي ايستيقلالييتي اوغروندا موباريزه تاريخينده بؤيوك اهمييته ماليك اولموشدور. تبريز'ده اوز وئره ن بو تاريخي قييام و اونو رهبرليك ائده ن شئيخ محممد خييابانى'نين شخصييتي، آذربايجانليلارين ميللي شوعورونون اينكيشافيندا بؤيوك رولو اولموشدور.

آلتي آي داوام ائتدييي بو قييام مركزي حؤكومتين آپارديغي سيلاحلي هوجوم نتيجه سينده مغلوبييته اوغراديقدا، خيياباني، حياتينين سون لحظه لرينه دك مردليك و دييانت گؤسته رميشدير. مخبرالسلطنه'نين وئردييي فرمان اساسيندا ذيحجه الحرام 1338-نجي ايلده بير نئچه قازاق'ين هوجومو زاماني اؤلدورولدو. بوندان اوولكي گون خييابانى'دن ايجازه ايسته نيلدي كي گئديب والى'دن اونا آمان ايسته نيلسين، خيياباني ايسه جاواب وئرميشدي: ‹من دوشمن موقابيلينده ديزيمي يئره وورمارام ،من ايران مشروطه اينقيلابينين اوغلويام، من اؤلومو، تسليم اولماقدان اوستون توتورام .


قايناقلار :
ü شيخ محمد خياباني حماسه سي : حسين دوزگون
ü قيام شيخ محمد خياباني در تبريز : س . علي آذري
ü نطق هاي شيخ محمد خياباني : بهرام خياباني
ü شيخ محمد خياباني ، خروش حماسه ها : مصطفي قلي زاده .

0 Comments:

Post a Comment

<< Home