جنبش آزاديستان داراى اشتباهات اساسى در ارزيابيهاى خود از هويت ملى خلق ترك بود

چرا مساله ملى در ايران امروز براى اولين بار مساله اى جدى است؟

مهران بهارى

در بعد حركات سياسى نيز٬ دو مهمترين آنها در قرن بيستم٬ يعنى جنبش مشروطيت آذربايجان و حكومت آزاديستان٬ جنبشهائى بر مبناى هويت ملى خلق ترك ساكن در آذربايجان نبوده اند

بويژه جنبش مشروطيت آذربايجان٬ كه عملا به صعود و اوجگيرى ناسيوناليسم فارسى و راسيسم آريائى و قبضه حكومت مركزى ايران توسط اين دو و تبديل دولت ايران به دولتى فارس منجر شد و باعث تضعيف هويت ملى تركى خلق ترك در سراسر ايران٬ پايان دادن به دولت تركى-آذربايجانى قاجار و سقوط موقعيت برتر اقتصادى و سياسى و فرهنگى آذربايجان گرديد از منظر خلق ترك و آذربايجان و در تحليلى نهائى٬ شكستى عظيم بشمار ميرودּ

در روند شكل گيرى جنبش آزاديستان نيز هويت ملى تركى نقش غالبى نداشت و علاوه بر آن٬ اين جنبش داراى اشتباهات اساسى در ارزيابيهاى خود از
- هويت ملى خلق ترك٬
- نقش محورى زبان تركى در دولت٬
- روابط ملى و سياسى با جمهورى آذربايجان و دولت عثمانى
بود كه به تنش و درگيرى با اين دولتها – به جاى ائتلاف با آنها و در نهايت حتى به اقدام بسيار اشتباهى مانند تغيير نام آذربايجان به كلمه اى فارسى -آزادستان- منجر شدּ

در اين ميان حكومت ملى آذربايجان به معنا و مفهوم امروزى تنها حركت ملى واقعى بر مبانى ملت و حقوق ملى بوده استּ دست آوردهاى اين حركت از جمله تاسيس دولت ملى آذربايجان با تمام ارگانها و سمبولهاى يك دولت ملى و رسميت و دولتى اعلان نمودن زبان تركى توسط اين دولت٬ باعث شده است كه نام و خاطره حكومت ملى آذربايجان و آفرينندگان آن- و در راسشان سּ جּ پيشه ورى- در تاريخ سياسى خلق ترك و آذربايجان تا ابد به نيكى٬ احترام و افتخار ثبت و ياد شود

اما متاسفانه اين جنبش باشكوه نيز– به سبب دنباله روى بيچون و چرا از سياستهاى دولت شوروى- امپرياليسم روس٬ از مفاهيم اساسىاى مانند
- هويت ملى خلق ترك ساكن در ايران٬
- رابطه و عينيت توده ترك ساكن در آذربايجان و خارج آن با هم٬
- هويت ارضى آذربايجان – كه بخش بسيار قابل ملاحظه ترك نشين در شمال غرب كشور مانند نواحى ترك نشين استانهاى همدان٬ قزوين٬ مركزى٬ تهران٬ قم٬ كردستان٬ و كرمانشاهان را خارج از آذربايجان مىدانست٬
- تغيير نام خلق ترك و زبان تركى به خلق آذربايجان و زبان آذربايجانى٬
ּּּּּ درك فوق العاده نادرست و بسيار مخدوشى داشتּ