حيات سياسي شيخ محمد خياباني

خياباني: نهضتهاي فكري با ثبات تر از حكومتهاي نظامي است

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس پايان نامه

روند رشد جريانات سياسي، فكري در ايران با طلوع مشروطيت تقويت ميشود، ليكن با ظهور استبداد صغير و وجود خفقان مركز، حركتهاي اعتراضآميز به ايالات كشيده ميشود.

به گزارش سرويس پژوهش ايسنا، در پاياننامه كارشناسي ارشد رشته تاريخ رسول بهرامي با عنوان «حيات سياسي شيخ محمد خياباني»، آمده است: يكي از رهبران اين جنبشها، شيخ محمد خياباني بود كه با پيشينه علمي و مولفه هاي فكري (اسلام، دموكراسي و سوسياليست) قوي وارد ميدان سياست ميشود. او در استبداد صغير، مجلس دوم، اشغال تبريز توسط نيروهاي روسي و عثماني در كنار ساير آزاديخواهان عليه استبداد و استثمار خارجي وارد عمل ميشود و مردم را با تقويت فكري در زمينههاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي آماده مقابله با آنها ميكند.

خياباني براي اشاعه افكارش روزنامه «تجدد» را با همكاري پيروان خود منتشر ميكند. او به اصلاحات از طريق تحول و تكامل انديشههاي سياسي و تنوير افكار مردم پايبند بود و اعتقاد داشت كه نهضتهاي فكري باثباتتر از حكومتهاي نظامي است.

پژوهشگر در پاياننامه خود كه آن را در تابستان 1381 با راهنمايي دكتر سيد هاشم آغاجري در دانشكده علوم انساني دانشگاه تربيت مدرس تدوين كرده، آورده است: خياباني تجدد سياسي و ادبي را لازم و ملزوم يكديگر ميدانست.

مولف در ادامه ميافزايد: نكته قابل توجه در مورد قيام اين است كه مقصد و هدف اصلي، اصلاحات عميق و دقيق بدون كمترين وابستگي به عناصر وابسته داخلي يا دول خارجي در آذربايجان بود كه بعد از رشد و تكامل اين روند در آذربايجان، به تمام ايران گسترده شود. بنابراين ايده تشكيل حكومت مستقل جدا از ايران منتفي است.

در بخش ديگري نيز آمده است: مخبرالسلطنه بعد از سركوبي قيام خياباني، دستور ميدهد كه وي را پيدا كنند و بگويند كه وي (مخبرالسلطنه) حاضر است با او كار كند. بنا به گفته مخبرالسلطنه، به بدن خياباني دو تير ميخورد. يكي به پاي او كه توسط قزاقها شليك شده بود و تير ديگري به سرش كه بنا به نوشتهاي كه از جيب او خارج ميكنند، مويد انتحار اوست.

آنچه مسلم است اينكه خياباني در زيرزمين مخفيگاه خود غافلگير ميشود. بنابراين فرصت كافي براي نوشتن چنين يادداشتي در آن اوضاع بحراني نداشته و براي اثبات و يا رد انتحار وي به دلايل متقن نياز است كه در تدوين اين مطالعه سندي دال بر تاييد يا رد موضوع پيدا نشد.
در پايان آمده است: جنازه شيخ محمد خياباني را با هلهله و دست زدنها به عالي قاپو بردند و مخبرالسلطنه دستور داد كه آن را ببرند و در جايي دفن كنند. بدن او را در مقبرهي الشعرا (گورستان سيد حمزه) به خاك سپردند.
انتهاي پيام